9. OTĘPIENIE

INFORMATOR

 o zaburzeniach i chorobach psychicznych oraz o pomocy medycznej dostępnej w województwie zachodniopomorskim

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Wydział Współpracy Społecznej

opracowanie merytoryczne

lek.med. Joanna Adamiak

Otępienia

Otępienie to zespół spowodowany chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje poznawcze, jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język, ocena. Osłabieniu tych funkcji towarzyszą zwykle obniżenie kontroli emocji, impulsów, zaburzenia zachowania czy motywacji.

Otępienie zwykle wpływa destrukcyjnie na przebieg podstawowych aktywności życiowych chorego, w tym dbanie o higienę, ubieranie się, jedzenie.

Częstość otępień jest zmienna w zależności od kraju. Rozpoznawane są najczęściej u osób starszych, w podeszłym

wieku, jednak pierwsze objawy mogą pojawiać się wcześniej. Najczęstszą przyczyną otępień w wieku podeszłym są:

• choroba Alzheimera (30-70% przypadków),
• otępienie naczyniopochodne (15-30%),
• otępienie z ciałami Lewy’ego (7-24%),
• otępienie czołowo-skroniowe (1,5-2,5 %).

Częste jest także otępienie mieszane – typu Alzheimer i naczyniowe (10-30%).

Z reguły otępienie postępuje, w zależności od typu – stopniowo lub skokowo. Może być jednak odwracalne, w przypadku m.in. niedotlenienia mózgu, niedoborów, np. witaminy B12, niedoczynności tarczycy, zatrucia tlenkiem węgla, obecności guza w mózgu. Dlatego niezmiernie ważne jest wykonanie odpowiednich badań laboratoryjnych i obrazowych w celu jak najdokładniejszej diagnostyki pacjenta i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Niestety,

medycyna nie dysponuje obecnie lekami potrafiącymi zatrzymać proces otępienny. Stosowanie leków może jedynie spowolnić proces degeneracji mózgu.

Osoby cierpiące na otępienia wymagają zazwyczaj stałej opieki. Warto w tym miejscu wspomnieć o konieczności otoczenia uwagą osób pełniących rolę opiekunów. Bardzo częstym zjawiskiem występującym wśród nich jest tzw. zespół stresu opiekuna. Jest to nic innego, jak stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, występujący u długotrwale opiekujących się osobą niesamodzielną, spowodowany funkcjonowaniem w przewlekłym stresie, który towarzyszy sprawowaniu tej opieki oraz zaniedbywaniem własnych potrzeb. Do objawów tego zespołu możemy zaliczyć:

•  
• zaniedbywanie obowiązków,
•  
• utratę apetytu,
• chroniczne zmęczenie,
• dolegliwości bólowe,
•  
•  
• problemy z koncentracją,
• poczucie winy,
• uczucie pustki,
• nieświadome przejęcie objawów podopiecznego,
• uzależnienia (np. od alkoholu czy tytoniu).

Wśród głównych przyczyn zespołu stresu opiekuna znajdują się rezygnacja z życia zawodowego i towarzyskiego wynikająca z obowiązków związanych z opieką nad chorym, pozostawienie opiekuna samemu sobie, pozbawienie wsparcia innych osób, presja otoczenia na rzecz pełnego zaangażowania w obowiązki opiekuńcze.

Profilaktyka obejmuje wygospodarowanie czasu wolnego na odpoczynek, szukanie wsparcia emocjonalnego i pomocy w pełnieniu obowiązków opiekuńczych oraz pozwolenie sobie na odczuwanie negatywnych emocji wobec siebie, a także podopiecznego. Nieleczony zespół stresu opiekuna może prowadzić do rozwoju depresji! Osoba nim dotknięta z czasem przestaje być zdolna do dalszej opieki i stara się przerzucić ją na inne osoby czy instytucje. Wiąże się to ze zjawiskiem nieuzasadnionych hospitalizacji albo odmawiania zabrania wypisanego podopiecznego do domu.