10. UZALEŻNIENIA

INFORMATOR

 o zaburzeniach i chorobach psychicznych oraz o pomocy medycznej dostępnej w województwie zachodniopomorskim

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Wydział Współpracy Społecznej

 

opracowanie merytoryczne

lek.med. Joanna Adamiak

 

 

 

Uzależnienia

Uzależnienia behawioralne

 

Termin uzależnienia kojarzy się często z alkoholem czy substancjami psychoaktywnymi (narkotykami, dopalaczami). Tymczasem coraz częściej występującą grupą uzależnień są uzależnienia behawioralne, czyli nałogowe wykonywanie jakiejś czynności.

Wyróżnić w tej grupie można między innymi:

•  
•  
•  

• uzależnienie od sieci i mediów społecznościowych (siecio­holizm), który coraz częściej dotyka oprócz dorosłych, również dzieci i młodzież.

W kwestii uzależnień behawioralnych szczególną uwagę należy zwrócić na problem izolacji ludzi ze względu na sytuację epidemiologiczną, zdalną pracę, czy zdalne nauczanie. Spędzanie czasu z komputerem lub telefonem komórkowym stało się z jednej strony koniecznością, z drugiej niestety zagrożeniem, nie tylko dla najmłodszych, ale również dla dorosłych. Choć uzależnienie od sieci wydaje się problemem głównie młodych ludzi, to często przyczyną mogą być złe wzorce rodziców nadużywających mediów cyfrowych.

Warto również zwrócić uwagę na niski poziom świadomości dotyczący zagrożenia uzależnieniem cyfrowym. W tym miejscu pojawia się ważna refleksja - czy jest szansa, aby w obecnych czasach

wyeliminować tego typu zagrożenia? "Siecioholizm" to dość młode zjawisko, które rozpowszechnia się wraz z coraz większym rozwojem internetu. Nie jest łatwo stwierdzić, czy w dobie coraz większego zakresu działań, które musimy wykonywać przez internet mamy już

do czynienia z uzależnieniem, czy nie.

Na pewno warto zwrócić uwagę na kilka niepokojących sygnałów. Przede wszystkim na czas spędzany przed monitorem - czy to komputera, czy smartfonu – oraz brak możliwości oderwania dziecka od tego, co się dzieje na ekranie. Lampka ostrzegawcza powinna się również zaświecić wtedy, gdy pojawia się spadek koncentracji, pogarszają się relacje ze znajomymi czy z rodziną, a stopnie w szkole stają się coraz gorsze.

Stykając się z problemem warto wiedzieć o funkcjonowaniu "Programu pilotażowego oddziaływań terapeutycznych skiero­wanych do dzieci i młodzieży problemowo korzystających z nowych technologii cyfrowych oraz ich rodzin", uruchomionego przez Narodowy Fundusz Zdrowia i Ministerstwo Zdrowia, gwarantującego bezpłatną pomoc w przypadku uzależnienia cyfrowego.

Program ma doprowadzić do poprawy zdrowia dzieci i mło­dzieży, których dotyka problem. Ma jednak przełożyć się także na zwiększenie świadomości i zniwelować negatywne zachowania wynikające z uzależnienia. W wydzielonych ośrodkach będzie można skorzystać z porad psychologicznych, psychoterapii indywidualnej, rodzinnej, grupowej oraz środowiskowej. Jeżeli niezbędny będzie kontakt z psychiatrą - specjalista w ośrodku skieruje do innej placówki. Pomoc z programu jest bezpłatna, finansowana ze środków NFZ. Aby skorzystać z porady nie jest potrzebne skierowanie lekarskie. Program obejmuje dzieci i młodzież do końca nauki szkolnej. Do programu zostali zaangażowani psycholodzy, psychoterapeuci i terapeuci środowiskowi. Program trwa do końca czerwca 2023 r.

W województwie zachodniopomorskim program realizuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Poradnia Profilaktyczno-Społeczna "NZOZ PPS", Szczecin, ul. Klonowica 1A, tel. 91 488 83 55.

Obecnie w systemie opieki psychiatrycznej można znaleźć różne podmioty, które w ramach swojej działalności zajmują się uzależnieniami behawioralnymi, m.in. siecioholizmem.

Bardzo istotną kwestią jest to, żeby wiedzieć, gdzie szukać pomocy. Aby znaleźć dogodny dla siebie podmiot leczniczy zajmujący się leczeniem siecioholizmu oraz innych zaburzeń behawioralnych warto odwiedzić stronę

 https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/znajdz-osrodek/

Na stronie znajduje się także wiele artykułów dotyczących problemu.

Dodatkowo można dzwonić na telefon zaufania dotyczący uzależnień behawioralnych: 801 889 880 (czynny codziennie w godz. 17.00-22.00).

 

Uzależnienie od nikotyny

 

Jednym z częstszych uzależnień jest nikotynizm. Nikotyna została uznana przez WHO za narkotyk. Swoim działaniem przypomina działanie twardych narkotyków. Zwiększając produkcję dopaminy, daje poczucie przyjemności, błyskawicznie poprawiając samopoczucie, ale równocześnie powodując rozwój uzależnienia.

Nikotyna jest substancją psychoaktywną. W małych dawkach przyspiesza tętno, podnosi ciśnienie krwi, rozszerza źrenice, przyspiesza perystaltykę jelit, poprawia procesy myślowe (pamięć, koncentrację uwagi). W większych dawkach odpręża, rozluźnia, łagodzi stres. Nikotyna w połączeniu z dymem tytoniowym zwiększa ryzyko nowotworów i chorób układu krążenia (zawały, udary). Palenie niszczy skórę i zęby. Osoby palące są bardziej narażone na ryzyko zachorowania na wrzody żołądka i dwunastnicy. W wysokich dawkach nikotyna upośledza funkcjonowanie układu nerwowego - jest neurotoksyną. Oznacza to, że może doprowadzić nawet do śmierci osoby uzależnionej.

Nikotynizm można leczyć. Obecna medycyna dysponuje odpowiednimi lekami. Pomocna jest również psychoterapia.

 

Uzależnienie od alkoholu

 

Nadmierne spożywanie alkoholu to najczęstsze uzależnienie. Problem nadużywania alkoholu dotyczy 12-15% Polaków. Szacuje się, że uzależnionych jest około 2% populacji ogólnej Polski, w tym zdecydowaną większość stanowią mężczyźni. Czynniki genetyczne

stanowią w 60% o wystąpieniu uzależnienia. 40% stanowią czynniki środowiskowe oraz kulturowe, a także psychologiczne i biologiczne.

Uzależnienie od alkoholu jest problemem społecznym. Jest również źródłem wielu zaburzeń psychicznych, które należy leczyć zarówno

objawowo, jak i odwykowo. Uważa się, że o chorobowym charakterze uzależnienia od alkoholu świadczy:

• utrata kontroli nad piciem,
• swoisty postęp objawów chorobowych,
• przedwczesna śmierć w sytuacji pozostawienia pacjenta bez leczenia.

 

Uzależnienie od alkoholu, w związku z tym, że jest najczęstsze, pozostaje także jednym z bardziej kosztownych w leczeniu zaburzeń psychicznych. Głównym leczeniem jest terapia odwykowa oraz specjalistyczne programy pomagające znaleźć inne niż alkohol sposoby radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami, problemami, emocjami.

Warto wspomnieć, że oprócz osób uzależnionych od alkoholu, które nie funkcjonują prawidłowo w społeczeństwie, a z tytułu uzależnienia otrzymują renty lub inne świadczenia socjalne, istnieją także alkoholicy doskonale funkcjonujący w świecie, tzw. wysoko­funkcjonujący alkoholicy (High Functioning Alcoholics, HFA).

HFA to osoba uzależniona, która mimo swojej choroby jest w stanie prawidłowo funkcjonować społecznie, w tym na polu zawodowym, w relacjach towarzyskich, czy zapewniając byt materialny rodzinie. Wysokofunkcjonujący alkoholicy to przeważnie osoby:

• dążące do perfekcji w swoim działaniu,
• wychowane w bardzo dobrych warunkach społecznych, rodzinnych, materialnych,
• posiadające wysokie wykształcenie,
• zajmujące kierownicze stanowiska,
• będące w wieku około 30-40 lat,
• przygotowane do życia.

 

Niezależnie jednak od statusu życiowego osoby dotkniętej problemem alkoholowym, każdy potrzebuje terapii i wsparcia.

Problem alkoholizmu sam nie zniknie i bezwzględnie należy się leczyć.

 

Współuzależnienie

 

Współuzależnienie to utrwalona forma funkcjonowania w długotrwałej, trudnej i niszczącej sytuacji związanej z patologi­cznymi zachowaniami uzależnionego partnera, ograniczająca w sposób istotny swobodę wyboru postępowania, prowadząca do pogorszenia własnego stanu i utrudniająca zmianę własnego położenia na lepsze.

Według Roberta Subby’ego jest to stan emocjonalny, psychiczny i behawioralny, rozwijający się wskutek przedłużającej się ekspozycji danej osoby na pewien zestaw reguł (uniemożliwiających wyrażanie uczuć, rozmowy o problemach osobistych i międzyludzkich) oraz długotrwałego ich stosowania. Zachowanie osoby współuzależnionej polega głównie na nieświadomym przyzwoleniu na uzależnienie partnera/małżonka i wyparciu problemu uzależnienia.

Osoba współuzależniona, to najczęściej partner, małżonek, rodzic, osoba będąca w najbliższej relacji uczuciowej z uzależnionym. Osoba współuzależniona żyje często w dwóch światach - swoim domowym wewnętrznym - i tym udawanym, nieprawdziwym, który pokazuje wszystkim na zewnątrz.

Osoby współuzależnione czują często jednocześnie wiele skrajnych emocji, takich jak wstyd i bezradność, zapominają o własnych potrzebach i ich realizacji, poświęcając się dla dobra uzależnionego partnera. Cechy osoby współuzależnionej to:

• za bardzo lub zbyt mało rozwinięte poczucie odpowiedzialności,

• zajmowanie się innymi ludźmi za cenę realizowania własnych potrzeb, np. zadowalanie partnera z obawy przed jego gniewem,
• trudność/blokada wyrażania/doznawania uczuć,
• odizolowanie się od ludzi, obawa przed ludźmi, podporządkowanie stylu życia do osoby uzależnionej,
• prowadzenie życia ofiary, z poczuciem winy i byciem podatnym na manipulacje partnera,
• zbyt mocne ocenianie siebie, niskie poczucie własnej wartości,
• poczucie bycia zależnym, obawa przed porzuceniem, robienie niemal wszystkiego, aby ratować związek przed rozbiciem,
• robienie w związku więcej, niż powinno przypadać na jedną osobę,
• brak poczucia bycia tak dobrym, jak człowiek, z którym się związało,
• ciągłe kontrolowanie sytuacji, przewlekły stres i skon­centrowanie na osobie uzależnionej,
• ukrywanie/wybielanie uzależnienia bliskiej osoby, ogólnie ukrywanie problemu w domu.

 

Osoby współuzależnione także powinny sięgnąć po pomoc. Można skorzystać z terapii dla osób współuzależnionych czy leczenia farmakologicznego u psychiatry.